درخت بادام یکی از درخت های بومی ایران و کشورهای اطراف آن نظیر ترکیه و افغانستان است که در حال حاضر به طور گسترده در سراسر دنیا کشت می شود. این درخت از گونه های مختلفی برخوردار است که هر کدام از انواع بادام در مناطق خاصی از دنیا کشت می شوند.
از آنجایی که آب و هوای مدیترانه ای برای رشد این محصول بسیار مناسب است، کشورهای اطراف دریای مدیترانه مانند اسپانیا، پرتغال، یونان، ایتالیا، ترکیه، مراکش و تونس از تولید کنندگان برتر این محصول در دنیا محسوب می شوند.
همچنین مناطق دیگری از دنیا که آب و هوای مدیترانه ای دارند نیز برای کشت این محصول بسیار مناسب هستند، مانند جنوب استرالیا، غرب آمریکا (کالیفرنیا) و کشور شیلی. در حاضر نیز کشور آمریکا با تولید بیش از نیمی از بادام دنیا، رتبه نخست در تولید این محصول در دنیا را دارد.
کشور ایران نیز پس از آمریکا و اسپانیا، سومین تولید کننده برتر بادام در دنیا محسوب می شود. در کشور ما گونه های مختلفی از این محصول کشت می شود که در ادامه به معرفی مهمترین انواع بادام ها می پردازیم.
بادام مامایی یکی از ارقام مختلف نهال بادام است که زمان گلدهی آن متوسط تا دیر برآورد می شود (زمان گلدهی آن میان گل نیز گفته می شود). مقاومت نهال بادام مامایی نسبت به سرمای بهاره نسبی می باشد. زمان رسیدن محصول، میانه و متوسط، پوست میوه نسبتا چوبی و سخت و کیفیت میوه این رقم با توجه به تیپ های گوناگون آن متفاوت بوده و بهترین نوع آن به خارج از کشور، خصوصا کشور هندوستان صادر می شود.
میزان مغز بادام مامایی حدودا ۳۶ درصد برآورد شده و طعم آن شیرین است. درصد دوقلو بودن نیز حدود ۴۸ درصد تخمین زده می شود و می توان گفت مغز این بادام غالبا جفت و دوقلو است، در میان سایر ارقام، مغز بادام مامایی بهترین رنگ را داشته و تقریبا طلایی رنگ است، همچنین انبارداری و نگهداری آن با پوسته چوبی در حدود ۸ سال و بدون پوسته در حدود 1 سال است. (مغز در حالت نگهداری بدون پوسته کم ترین تغییر رنگ را دارد)
بادام مامایی به دلیل میزان چربی مناسبی که دارد در تولید محصولات آرایشی وبهداشتی مورد مصرف واقع می شود، همچنین در صنایع آجیل و خشکبار نیز استفاده می گردد. در ایران غالبا این محصول در اطراف زاینده رود و مخصوصا در شهرستان سامان استان چهارمحال و بختیاری کشت می شود.
بادام سنگی یکی از انواع معروف بادام درختی است. این نوع بادام از رایج ترین نوع بادام مصرفی مردم در ایران می باشد. بادام سنگی همان طور که از نامش پیداست دارای پوسته چوبی بسیار سخت و مستحکم است. درخت بادام سنگی درختی مقاوم در برابر کم آبی است و در زمین های کشت دیم نیز به خوبی رشد می کند.
از مغز این بادام بیشتر به صورت خام و شور در انواع آجیل ها استفاده می شود. هم چنین به صورت های مختلف مانند بو داده ،خام،خلال شده و پودر به عنوان افزودنی و طعم دهنده در تهیه انواع غذاها استفاده می شود.
بادام سنگی همواره از محصولات مورد توجه بازرگانان و تاجران برای صادرات بوده است. قیمت مناسب این بادام و کیفیت بالای آن سبب افزایش صادرات آن به کشورهای خارجی شده است، زیرا این بادام در کمتر کشوری به صورت عمده تولید می شود. از بادام سنگی علاوه بر مصارف خوراکی در صنایع دارویی ،آرایشی و بهداشتی نیز استفاده می گردد. حدود ۶۰ درصد مغز بادام سنگی از چربی تشکیل شده است روغن این بادام را جهت مصارف موضعی و درمانی از آن استخراج می کنند.
بادام سنگی به دلیل دارا بودن پوسته ضخیم و عدم قرار گرفتن مغز آن در مجاورت اکسیژن زمان ماندگاری بالاتری دارد. قیمت این بادام نسبت به سایر انواع بادام درختی پایین تر است. قیمت بادام را بر حسب نوع ،کیفیت و درصد مغز و هم چنین تازگی آن محاسبه می کنند. قیمت خرید این بادام بصورت عمده بسیار مقرون به صرفه و مناسب می باشد.
بادام پوست کاغذی یکی از انواع بادام و آجیل های جذاب و دوست داشتنی است که پوسته چوبی آن نازک است و استحکامش به اندازۀ پوسته اصلی آن نیست؛ از این رو با کمی فشار دادن به سادگی می توانید آن را بشکنید و دانه اش را به راحتی جدا کنید. به همین دلیل این انواع بادام به بادام پوست کاغذی معروف است. به این انواع بادام ، بادام منقا هم گفته می شود. بادام پوست کاغذی یکی از جذاب ترین اعضای خشکبار ایران است و به صورت شور، بوداده و خام در آجیل استفاده می شود و یکی از پرطرفدار ترین آجیل ها است.
این بادام خواص بسیار زیادی دارد. بادام ربیع با طعم شیرین خود، مخصوص صنایع خوراکی، شیرینی پزی و تهیه پودر بادام است و برای محصولات پوست و زیبایی نیز استفاده می‌شود. تنوع موارد استفاده از این بادام، گویای کیفیت بالا و مرغوبیت این رقم است. خوب است بدانید که نهال بادام ربیع برگ‌های پهن و بزرگی دارد و در برابر سرما مقاوم است. نهال بادام ربیع مناسب کاشت به صورت دیم می‌باشد.
در زمان‌های گذشته، نهال بادام ربیع در نواحی مرکزی و غربی آسیا مانند کشورهای افغانستان، ایران، فلسطین و سوریه پرورش داده می شد. امروزه کشور ایران، به ویژه شهرکرد، بیشترین میزان تولید نهال بادام ربیع را دارد. میوه این نهال به شکل تخم مرغ بوده و بیضی شکل است و روی آن را پوست چوبی سخت می‌پوشاند. مغز این میوه نیز تخم مرغی شکل است و ۳۳ الی ۳۵ درصد از کل بادام را شامل می‌شود. درصد دوقلوزایی این بادام بسیار زیاد و حدود ۴۵ تا ۵۰ درصد است.
درخت این نوع بادام را به دلیل مقاوم بودن در برابر آفات و امراض به عنوان پایه سایر انواع بادام های شیرین استفاده می کنند. این نوع بادام برای گرده افشانی و برای از بین بردن آفات سایر درختان و صنایع دارویی و بهداشتی استفاده می شود. شاید جالب باشد بدانید که این نوع بادام طبق یک دستورالعمل خاصی شیرین می شود و حتی بوداده آن را می توانید به عنوان آجیل مصرف کنید که طعم بسیار خوشمزه ای دارد. از این گذشته روغن بادام تلخ برای رشد موی سر، مژه و ابرو استفاده می شود.
از آنجایی که تنوع محصول بادام بسیار زیاد است، در اینجا قصد معرفی تمامی انواع آن وجود ندارد اما از دیگر انواع مشهور بادام در ایران می توان به بادام سفید، بادام آذر، بادام سهند و بادام شاهرودی و از انواع خارجی آن می توان به بادام فرانیس، بادام فالسابارس، بادام سوپرنووا و بادام تونو اشاره کرد.